حرمت سقط جنین در کتاب و از منظر وَحیانی

1. سقط جنین از مصادیق قتل نفس

آیات ناظر به حرمت سقط جنین:

1.1 آیۀ ۹۳ سوره نساء

وَمَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِيهَا وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِيمًا

نکته

اگر همه دنيا فنا شود، آسان‌تر از قتل يك بى‌گناه است.(عاملی،شیخ حرّ ،وسائل الشیعه، ج: 19، ص:2 به بعد و:مجلسی ،بحارالانوار ، ج :10، ص: 382)

1.2 آیۀ ۳۲ سوره مائده

مِنْ أَجْلِ ذَٰلِكَ كَتَبْنَا عَلَىٰ بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الْأَرْضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعًا وَمَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا ۚ وَلَقَدْ جَاءَتْهُمْ رُسُلُنَا بِالْبَيِّنَاتِ ثُمَّ إِنَّ كَثِيرًا مِنْهُمْ بَعْدَ ذَٰلِكَ فِي الْأَرْضِ لَمُسْرِفُونَ

نکته:

از آنجا که يك انسان مى‌تواند منشأ و سرچشمه‌ يك نسل باشد، قتل او به منزله‌ قتل يك نسل است.

1.3 آیۀ ۱۵۱ سوره انعام

قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ ۖ أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا ۖ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا ۖ وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ مِنْ إِمْلَاقٍ ۖ نَحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَإِيَّاهُمْ ۖ وَلَا تَقْرَبُوا الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ ۖ وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ ۚ ذَٰلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ

نکته:

از نظر علامه طباطبائی حرمت اموری که در این آیه و آیات بعدی مورد نهی الهی قرار گرفته است مختص اسلام نیست بلکه در همه شرایع و عموم ادیان آسمانی حرام شمرده شده است. (المیزان فی تفسیر القرآن، ج7، ص: 315)

در سِفر خروج، باب 20 از تورات مشابه اين رهنمودها آمده است.

1.4 آیۀ ۳۱ سوره اسراء

وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ خَشْيَةَ إِمْلَاقٍ ۖ نَحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَإِيَّاكُمْ ۚ إِنَّ قَتْلَهُمْ كَانَ خِطْئًا كَبِيرًا

نکته:

كودك، حقّ حيات دارد و والدين نبايد اين حق را از او بگيرند.

1.5 آیۀ 33 سورۀ اسراء

وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ ۗ وَمَنْ قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِيِّهِ سُلْطَانًا فَلَا يُسْرِفْ فِي الْقَتْلِ إِنَّهُ كَانَ مَنْصُورًا

قاتل محسوب شدن و قصاص کسی با عمد و آگاهی و اراده قتل، به‌واسطه ضربه یا اذیّت و آزار و یا هر وسیله دیگر، موجب شود زن حامله، جنین را پس از اتمام خلقت و ولوج روح، مرده ساقط کند .

نکته:

هر انسانى حقّ حيات دارد، غير مسلمانى كه با مسلمانان سر جنگ نداشته باشد، مصونيّت جانى و مالى دارد.

1.6 آیۀ ۶۸ سوره فرقان‌

وَالَّذِينَ لَا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَٰهًا آخَرَ وَلَا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَلَا يَزْنُونَ ۚ وَمَنْ يَفْعَلْ ذَٰلِكَ يَلْقَ أَثَامًا

نکته:

خطرناك‌ترين غريزه‌اى كه انسان را به گناه وادار مى‌كند، غريزه غضب و شهوت است ومؤمن بايد بر غرائز خود مسلط باشد. «لا يَقْتُلُونَ‌_ لا يَزْنُونَ»

1.7 آیۀ 12 سورۀ ممتحنه

يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذَا جَاءَكَ الْمُؤْمِنَاتُ يُبَايِعْنَكَ عَلَىٰ أَنْ لَا يُشْرِكْنَ بِاللَّهِ شَيْئًا وَلَا يَسْرِقْنَ وَلَا يَزْنِينَ وَلَا يَقْتُلْنَ أَوْلَادَهُنَّ وَلَا يَأْتِينَ بِبُهْتَانٍ يَفْتَرِينَهُ بَيْنَ أَيْدِيهِنَّ وَأَرْجُلِهِنَّ وَلَا يَعْصِينَكَ فِي مَعْرُوفٍ ۙ فَبَايِعْهُنَّ وَاسْتَغْفِرْ لَهُنَّ اللَّهَ ۖ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ

نکته:

امنيّت از موضوعات مورد توجّه نظام اسلامى است؛

امنيّت مالى و اقتصادى، «لا يَسْرِقْنَ»

امنيّت خانوادگى، «لا يَزْنِينَ»

هم امنيّت جانى، «لا يَقْتُلْنَ»

امنيّت حيثيّتى و عِرضى، «لا يَأْتِينَ بِبُهْتانٍ»

امنيّت سياسى، اجتماعى. «لا يَعْصِينَكَ فِي مَعْرُوفٍ»

2. حرمت سقط جنین در سنّت و روایات:

2.1حرمت سقط با توجه به موثقه اسحاق بن عمار:

«المرأهُ تخاف الحَبل فتشرب الدواء فتقلی ما فی بطنها؟ قال: لا، فقلت، انما هو نطفه، فقال: ان اول ما یخلق نطفه»[عاملی،19/15 ]

حبل:حاملگی

به امام کاظم (ع) عرض کردم، زن از باردار شدن می ترسد و دارو می نوشد تا آنچه در شکم دارد، بیفتد. امام فرمود: این کار را نباید کرد. گفتم: نطفه ای بیش نیست. نخستین چیزی که آفریده می شود نطفه است. استدلال امام این است که چون نطفه منشأ خلقت انسان است، پس اسقاطش جایز نیست.

2.2.مرسله شیخ مفید از امام امیرالمؤمنین علی (ع): «انه قال لعمر و قد اتی بحامل قد زنت فأمر برجمها، فقال له علی علیه السّلام: هل لک سبیل علیها، ای سبیللک علی ما فی بطنها و اللّه یقول: و لاتزر وازره وزر اخری؟ فقال عمر: لاعشت لمعضله لایکون لها ابوالحسن، ثم قال: فما اصنع بها یا اباالحسن؟ قال: احتط علیها حتی تلد، فإذا ولدت و وجدت لولدها من یکفله فاقم الحد علیها:»(حرعاملی، همان، ج28: ص108)«انه قال لعمر وقد اتی بحامل قدزنت فأمر برجمها، فقال له...فاذا ولدت و وجدت لوله ها من یکفله فاقم الحد علیهما»،زن باردار زناکاری را نزد عمر آوردند. وی حکم به رجم آن زن داد. حضرت علی علیه السلام به عمر فرمود: اگر به واسطه زناکار بودن زن، بر او سلطه داری، چه اختیاری نسبت به فرزند داخل رحم او داری؟خداوند می فرماید: هیچ کسی بار گناه دیگری را بردوش نمی کشد. عمر گفت: در معضلی که پیش آید و ابوالحسن آنجا حاضر نباشد زنده نباشم. و ادامه داد: ای ابوالحسن! با او چه کنم؟ امام علیه السلام فرمود: از او نگهداری کن تا زایمان نماید و زمانی که فرزند را به دنیا آورد و کسی برای سرپرستی طفل پیدا شد، حد را بر او جاری کن.(حرّ عاملی، محمدبن الحسن ، وسائل الشیعه،ج:28،ص:،108)

3. حرمت سقط از منظر اجماع :

3.1 حرمت سقط از نظر قاطبه فقهای اسلام در هر مرحله از تکون در صورتی که دلیل موجهی برای آن وجود نداشته باشد .

جواز طبق قاعده نفی عسر و حرج و قاعده تقدم اهمّ بر مهم برای جلوگیری از ضرر بزرگتر

3.2 شرط جواز سقط جنین در «شرایط خاص» قبل از ولوج روح [قبل از ماه چهارم‌ بارداری]طبق قاعده های فقهیِ تزاحم و اضطرار

3.3 پرداخت دیۀ جنین از طرف مادر اگر حمل خود را به مباشرت یا تسبیب ساقط کند از نظر محقّق حلی در کتاب شرایع الاسلام. (شرایع الاسلام،ج:4)

3.4 جواز سقط جنین پیش از دمیده‌شدن روح در او برای زنی که ادامه حاملگی برای او خطر جانی دارد و عدم جواز سقط جنین زنی که از زنا آبستن شده و عدم جواز سقط جنین پس از دمیده‌شدن روح، حتی در شرایط اضطراری از نظر امام خمینی

3.5 حرمت سقط جنین در حالت کلّی از نظر علامه جعفری .(جعفری، محمدتقی، رسائل فقهی، ج۱، ص۲۵۰)

3.6 جواز سقط جنین از نظر آیت‌الله فاضل لنکرانی در رابطه با «اسقاط جنین قبل از ولوج روح در صورتی‌که بقای آن موجب تلف شدن مادر گردد یا متحمّل ضرر بزرگ شود و یا در عسر و حرج شدید قرار گیرد» .(فاضل لنکرانی، محمد، جامع المسائل، ج:۱، ص:۴۹ )

3.7 سقط و پرداخت دیه در صورت تشخیص بیماری قطعی در جنین و مستلزم حرج موجب حرج بودن نگهداری قبل از دمیده شدن روح از نظر مقام معظّم رهبری.

3.8 جواز سقط وقتی دختری که از زنا حامله شده است در خطر کشته شدن توسط خانواده باشد ، واقعاً جان او در خطر باشد و جنین به چهار ماهگی نرسیده باشد از نظر آیت الله مکارم شیرازی.( مکارم شیرازی ،ناصر،بحوث فقهیه هامة،ص:286).

3.9 حرمت اسقاط جنين هر چند قبل از چهار ماهگی. در عین غير طبيعي و داراي مشكل بودن مسئولیت مادر در صورت رضایت و اختیار و وجوب پرداخت ديه از طرف وی از نظر آیت الله جوادی آملی

3.10 جواز سقط جنین قبل از ولوج روح در آن داخل نشده تنها در فرض اضطرار و ناچاری _ اگر چه زمان کمی از انعقاد نطفه گذشته باشد_ نیز پرداخت دیه به ورثۀ آن بچه مگر آنکه دیه را به او ببخشند از نظر آیت الله شبیری زنجانی .(احکام کاربردی، مسأله ۱۴۷ و ۱۴۸، ص۶۳-۶۴)

4. عقل

مذموم بودن سقط از منظر عقل با توجه به فطری بودن میل به بقا و بقای نسل .